Colibre, innovatieplatform voor bibliotheken

fier&faam PREZI presentatie Colibre Bibliotheekhuis Limburg from Rixt Feenstra on Vimeo.

Bij het zoeken naar een afbeelding voor de Bibliotheekhuis RIP-post kwam ik deze presentatie weer tegen. Ik heb hier nog niet eerder aandacht aan besteed omdat de ontwikkeling van dit innovatieplatform zich nog in een pril stadium bevindt, maar ik verwacht hier komend jaar heel veel van.

Bibliotheekhuis 2004-2012

Vorige week woensdag hadden we de laatste kerstborrel bij Bibliotheekhuis Limburg. Per 1 januari fuseren we met Cubiss en gaan we als Cubiss Next verder. Ik heb niet de behoefte om de geschiedenis van Bibliotheekhuis te schrijven, maar helemaal ongemerkt wil ik het hier ook niet laten passeren. Al was het maar omdat ik er een aantal hele mooie jaren heb gehad.

Toen het Bibliotheekhuis werd opgericht was ik met een aantal collega's vooral verantwoordelijk voor het bibliotheeksysteem en allerlei daarvan afgeleide diensten voor Limburgse bibliotheken. Daarnaast was ik als projectmedewerker betrokken bij een aantal ICT-vernieuwingsprojecten. Van medewerker werd ik al snel projectleider en de bibliotheekautomatisering raakte snel verder op de achtergrond.
Succesvolle projecten die nu bij mij boven komen zijn de implementatie van Landelijk Lenen in Limburg (nu heet dat Aanvragen); de chatbot die automatisch "aladin"-vragen kan beantwoorden; het kennissysteem; de aanleg van het glasvezelnetwerk; de migratie van Concerto naar Bicat; de digidorpen.

De laatste jaren was ik ook lid van het MT en heb me in die rol vol ingezet voor  de fusie met Cubiss. Eerst als zogenaamde kwartiermaker ervoor gezorgd dat Brabanders en Limburgers die met dezelfde onderwerpen bezig waren werden gekoppeld en daarna als eerste Limburger zelf alvast een beetje aan de slag gegaan in Tilburg. Ik weet daardoor ook zeker dat het helemaal goed gaat komen met de nieuwe club.

Feestje!? De uitslag.

Ter gelegenheid van mijn 25 jaar in Limburg schreef ik een blogpost met daaraan gekoppeld een prijsvraag. Mijn toenmalige baas had ik uitgesloten van deelname. Hiertegen heeft hij formeel geprotesteerd, maar vervolgens bleek dat ook hij niet verder kwam dan 2 goede antwoorden. Ook de meeste anderen kwamen niet verder dan 2 goede antwoorden. Voor de nieuwsgierigen onder jullie hier dan toch de juiste antwoorden. Over de uitslag kan gecorrespondeerd worden.

De niet techneuten konden Harrie Maassen nog wel koppelen aan de uitspraak "Wao is nieks", die hij te pas en te onpas voor de dag haalde en samen met zijn hele optreden er altijd voor zorgde dat de problemen waar we dan mee aan het worstelen waren een stuk draaglijker werden.

De computer op het plaatje is inderdaad een Geac zoals o.a. Miriam herkende. Ik had graag het antwoord iets nauwkeuriger gehad. Op het plaatje staat de Geac 9000. Dit was de opvolger van de Geac 8000 die stond te zoemen in de kelder van het gebouw aan de Godsweerdersingel. De 9000 kreeg een mooie serverruimte op de bovenverdieping, maar bleek erg kwetsbaar voor de blikseminslagen die we daar regelmatig in de buurt hadden. Maar dat zijn verhalen die een andere keer maar eens verteld moeten worden.

Dan de 3 heren. Voor mij was de overgang naar Limburg een heuse cultuurshock: in Limburg was in de bibliotheekwereld nog sprake van een soort van klasse-verschil. Hier liepen een aantal zogenaamde Heren en Mevrouwen rond die door iedereen ook zo werden aangesproken. Volgens mij hadden die ook geen voornaam. Deze werden ook niet getutoyeerd - waar ze dat zelf wel deden -  en vormden zo leek het mij een aparte soort. In mijn geval bestond de sollicitatiecommissie dus uit 3 Heren en Marten. De heren waren de toenmalige directeur, Mooren, zijn adjunct, Hox en het hoofd van de "bibliografische dienst" waar de automatisering deel van uitmaakte, Roelofs.
Marten heeft me later nog vaak verteld dat ik bijna niet was aangenomen omdat mij nagels rouwranden hadden, maar gelukkig heeft hij de rest van commissie weten te overtuigen dat ik verder wel geschikt was :-)

Hoe is het in Limburg - #debibliotheekopschool

Nu wordt ingezoomd op de stand van zaken in Limburg. Dit gebeurt aan de hand van een interview door Thomas met mijn collega's bij Bibliotheekhuis Arjen Jacobs en Albert Bull. Albert heeft vooral in het verleden veel rondom Kunst van Lezen gedaan en Arjen is momenteel coördinator van allerlei projecten zoals Boekstart.
Het begint met goed nieuws: de provincie Limburg heeft toegezegd dat in maart de Limburgse bibliotheken aanvragen mogen indienen voor de implementatie van Bibliotheek op School. Arjen zal dit de komende periode proberen te gaan stroomlijnen.

Albert ziet groot verschil: vanuit bibliotheken was leesbevordering in verleden was erg aanbodgericht. Dit gaat nu naar samen inrichten van leesbevordering door bibliotheek en school. Arjen geeft aan de werkateliers die in Brabant door Cubiss met succes zijn georganiseerd ook naar Limburg te willen halen.

Dan is het de beurt aan Fred Geelen van Schunck die Boek1Boek heeft ontwikkeld en onder andere met bibliotheekinnovatiemiddelen tot een landelijk bruikbaar product om als bibliotheek in het onderwijs een rol te kunnen spelen bij "toename van boekplezier". De ontwikkeling start al in 2003 als door bibliotheek Heerlen gedacht wordt over de wijze waarop de bibliobus moet worden vervangen. Lang traject van voorbereiding en pilotontwikkeling, past helemaal in eerdere presentaties vanmorgen geschetste lijn. Strategie bepalen, beleid uitzetten en vervolgens vertalen in activiteiten en product bijstellen op basis van de input vanuit de evaluaties.

Inmiddels is ook Rotterdam gestart met inzet van Boek1Boek. Hier wordt overigens met zowel schoolBIEB als met Boek1Boek geëxperimenteerd. Schunck wil product vooral overdragen naar SIOB zodat andere bibliotheken hier ook gebruik van kunnen maken.
Boek1Boek wordt inmiddels overigens niet meer gratis aangeboden aan de scholen. Hier wordt ongeveer € 10,- per leerling bijgedragen door onderwijs en ook de bibliotheek draagt dit bedrag bij. In de cijfers blijkt dat leesplezier bij deelnemende scholen is toegenomen en ook de waardering bij de leerkrachten is toegenomen. Positief neveneffect is dat nu ook de peuterspeelzalen interesse beginnen te tonen om met bibliotheek aan de slag te gaan.

Jos Saes (directeur Bibliorura), Hetty Belgers (directeur aantal basisschool in Roermond) en Wim Kemp (wethouder in Roermond van o.a. bibliotheek en onderwijs) vertellen over de situatie in Roermond. Vanuit Roermond bezig met ombouw vanuit traditionele bibliotheek naar Schoolbibliotheek nieuwe stijl. Scholen betalen voor collectie, waarbij ook gebruik wordt gemaakt van projectsubsidies zoals Kunst van Lezen.
Hetty geeft aan bij nieuwbouw van school uitdrukkelijk rekening te hebben gehouden met plaats bibliotheek in de school, met name ook omdat afstand naar de bibliotheek voor leerlingen te groot is. De bibliotheek heeft bij de inrichting van de schoolbibliotheek een grote rol gespeeld. Binnen school zijn 2 leescoördinatoren aanwezig en er is 1 leesconsulent vanuit de bibliotheek die dat een ochtend in de week ondersteund. Opbrengst is leesplezier bij de kinderen en er wordt ook heel veel meer gelezen. Ook team is erg enthousiast. De Monitor zal ook worden ingezet om de opbrengst beter te kunnen meten. Overigens is ook de rol van de ouders en hun betrokkenheid een heel belangrijke succesfactor.
Wim Kemp geeft aan dat het heel belangrijk is om zo vroeg mogelijk te beginnen met leesbevordering. Citaat van de dag "Moderne mens heeft een hele grote woordenschat mogelijk om met zo min mogelijk woorden de boodschap zo goed mogelijk via bijvoorbeeld twitter te kunnen verwoorden." Gezien de bezuinigingen is creativiteit en samenwerking heel hard nodig. Wim ziet als een belangrijke rol voor hem om de juiste partijen met elkaar aan tafel te krijgen om die samenwerking te bevorderen.

Meten van effecten - #debibliotheekopschool

Na de inleiding van dagvoorzitter Thomas van Dalen is het de beurt aan Kees Broekhof van Sardes.
Sardes bemoeit zich met onderwijs en Kees vooral met taal op school. Boekenpret en Fantasia zijn projecten waar hij vanuit Sardes ook al bij betrokken is geweest. Hij zal ingaan op wat nu de opbrengst is van de samenwerking tussen bibliotheek en basisschool. Wat zit daar ook in voor de school zelf? Lezen is leuk, maar wat brengt het de maatschappij? De monitor moet gaan voorzien in onderbouwing.
De brochure "meer lezen, beter in taal" is, samen met de dia's zeer bruikbaar om gesprek aan te gaan.

Kees schetst in op de context voor de scholen: rekenen en taal zijn belangrijkste basisvaardigheden en duidelijk is wat aan het eind van de school moet zijn opgedaan. Wel moet nog worden uitgewerkt wat dit binnen onder-, midden-, en bovenbouw betekent. Kernwoord is opbrengstgericht werken.
Opbrengstgericht werken kent volgende cyclus: analyseren resultaten van de leerlingen, doelen stellen, werkwijze bepalen om de doelen te realiseren en dan uitvoeren.
Binnen kennisgebied taal gaat het dan vooral om woordenschat en begrijpend lezen. Deze bepalen ook vaak het advies aan het eind van de basisschool. Woordenschat is daarbinnen belangrijkste, want dit bepaald voor een deel ook de mate van begrijpend lezen.
Kees schets hier verder op in en het blijkt dat kinderen van laaggeschoolde ouders per uur ongeveer een derde van de woorden horen vergeleken met kinderen in gezinnen met hoogopgeleide ouders. In de eerste 3 levensjaren gaat dat om een verschil van 30 miljoen woorden. Op school zet zich dit beeld vervolgens door, want woordenschatonderwijs biedt slechts gedeeltelijke oplossing (400 tot 800 woorden per jaar). Vrij lezen kan hiervoor wel een oplossing bieden: per dag 1 minuut vrij lezen per dag levert per jaar al 100.000 woorden. 20 minuten per dag levert ruim een miljoen woorden per jaar. Dit levert zo maar een uitbreiding van de  woordenschat van 1000 woorden per jaar op.

Vrij lezen is overigens ook goed voor:

• begrijpend lezen
• schrijfstijl
• spelling
• kennis van grammatica

Zie ook het onderzoek van Suzanne Mol - to read or not to read.

Dit is natuurlijk ook bij uitstek het terrein van de openbare bibliotheek: stimuleren van vrij lezen. Als collectie in school zit helpt dat aanzienlijk. Ook de bibliothecaris heeft hierin een belangrijke rol. Onderzoek toont aan dat de aanwezigheid in een schoolbibliotheek een significant verschil maakt ten opzichte van bibliotheken zonder bibliothecaris.
Hoe kan de bibliotheek dit aantonen? De Monitor bibliotheek op school moet hierin voorzien. Gemeten kan worden: leengedrag, leesmotivatie, leesgedrag, leescultuur thuis, leesbevorderend gedrag van leerkrachten, uitvoering leesbevorderingsbeleid. Dit wordt uitgevoerd d.m.v. digitale vragenlijsten. Hier zijn nu 70 locaties mee aan het experimenteren.
Als je hiermee vervolgens aan de slag wil moet je als leesconsulent een keuze maken uit de gegevens. Kees laat voorbeeld leesplezier zien. Opvallend is dat meeste leesplezier aanwezig is in groep 5 en 6  en daarna neemt het af. Ook blijkt uit de monitor dat meisjes meer leesplezier ervaren dan jongens. Het zou dus nuttig zijn om hier apart beleid op te zetten. Uit de zaal wordt gesuggereerd dat jongens meer gericht zijn op non-fictie.
Monitor maakt het voor de school ook mogelijk om eigen activiteiten te vergelijken met landelijke gemiddeldes. Overigens is landelijk gaan standaard vastgesteld, dus blijft alleen bij vergelijking en als cyclus goed gelopen wordt zal dit leiden tot nieuwe, meetbare, beleidsdoelen vertaald in concrete activiteiten. Bibliotheek en school bepalen deze samen. De activiteiten bevatten acties voor leerkracht en leesconsulent die tot gewenste opbrengst moeten leiden. Na half jaar of jaar wordt gekeken of deze opbrengst ook wordt gehaald.

Onderwijsmensen in de zaal zijn deels al bezig met leesbevordering en opbrengstgericht werken. Probleem is dat er veel wordt gevraagd van onderwijs, ook op andere gebieden, dus belang van maken van keuzes en stellen van prioriteiten wordt onderschreven.
Wens richting bibliotheek wordt uitgesproken om project De Rode Draad te gaan doen. Kees vindt projecten eigenlijk maar niets. Leesbevordering moet iedere dag gebeuren, hoort structureel in werkwijze ingebed te zijn. Boekintroductie wordt heel interessant gevonden, zeker waar op aantal scholen werken is doorgeschoten naar techniek (en dat draagt niet bij aan het leesplezier).
Door gemeentes wordt met name de Monitor heel interessant gevonden, is goede mogelijkheid om ingezette beleid te kunnen toetsen en tot vervolgbeleid te kunnen komen. Beperkingen zijn er overigens ook: financiën, competenties en capaciteit bibliotheekpersoneel.

Regiobijeenkomst Limburg #debibliotheekopschool

Vandaag is Limburg aan de beurt in om kennis te nemen van de Bibliotheek op School. We zitten in het Theaterhotel de Oranjerie in Roermond, een veilige keuze, want centraal en voorzien van de nodige faciliteiten, maar niet echt een locatie die associaties met het onderwerp oproept of voor extra inspiratie zorgt. Ik schat de opkomst op ongeveer 60 personen, deels medewerkers van Limburgse bibliotheken, maar ook gemeentes en scholen zijn goed vertegenwoordigd.
Er zijn al een aantal regiobijeenkomsten geweest waarvan door een aantal collega's al uitgebreid verslag is gedaan. Ik zal hier vanmorgen in deze blog ook proberen om er wat krenten uit te halen.
Dagvoorzitter Thomas van Daalen heet iedereen welkom. Programma is opgedeeld in stuk meer theorie en deel aapak in de regio.
Binnen project Bibliotheek op School gaat het om gezamenlijke aanpak Biebsearch, Biebsearch junior, Boek1Boek en Kunst van Lezen. Bibliotheek op School zorgt voor herkenbaarheid onder 1 logo en 1 noemer. Al deze programma's zijn gericht om invulling te geven aan de doorlopende leeslijn die voorschools begint met Boekstart.
Dit vereist samenwerking tussen partijen: overheid, onderwijspartners en bibliotheken. Samenwerking nodig op alle niveaus: strategisch, beleidsmatig en uitvoerend (leescoördinator school samen met leesconsulent moeten zorgen voor goed afstemming). Overigens kost de implementatie van Bibliotheek op School een redelijke doorlooptijd: dit start met een expliciete beleidskeuze binnen de bibliotheek. Anders kun je er volgens Thomas beter niet aan beginnen. Daarna met keuzes de boer op: uitleggen bij onderwijs en gemeente. Schiet dan niet meteen in de uitvoering maar zorg voor de voorbereiding (ook de mensen die voor uitvoering moeten zorgen moeten goede skills hebben) en daarna kan gestart worden met uitvoering. Ook erg belangrijk om vervolgens gezamenlijke evaluatie te doen en op basis hiervan beleid bij te stellen.
Veel ervaring is er al en vastgelegd in brochures die ook te vinden zijn op website Kunst van Lezen.

Vervolgens wordt een (volgens Thomas, door het Koninklijk Huis gesponsorde video) getoond over schoolBIEB, waarin alle partijen (scholen, bibliotheek en gemeente)  enthousiast zijn over de gevolgen van dit leesbevorderingsproject. Ketenaanpak die werkt:



Overigens is gevolg van de keuzes die Den Bosch heeft gemaakt dat buiten de centrale vestiging alle andere vestigingen zijn gesloten. Heeft ook niet tot structureel extra geld voor de bibliotheek.

Zie overigens ook blogposts over eerdere regioconferenties van Jan Klerk: regioconferentie de bibliotheek op school en Kees Broekhof van Sardes, het verslag op de site van bnbibliotheek: Inspirerende conferentie de bibliotheek op school en het blog van Mark Deckers  (zoek op #bibliotheekopschool voor alle postings of blader naar 2 november).

Limburgs Erfgoed ontsloten via Portal ontsloten

Een langgekoesterde wens is dinsdag deels ingevuld met de lancering van de Limburgse Erfgoedportal. Volgens mij ben ik al met dit onderwerp bezig sinds we in 2005 of 2006 de Aquabrowser hebben aangeschaft om hierin het gezamenlijke bezit van alle Limburgse bibliotheken in te ontsluiten.

Het is anders gelopen dan toen gedacht, maar het resultaat mag er zijn. Hiermee ligt er een mooie basis om de erfgoedcollecties op een later moment via Europeana en de Open Index (die de bibliotheken aan het ontwikkelen zijn) alsnog op een voor het publiek zinvolle manier met elkaar te verbinden.

Lees ook Limburgs erfgoed?

bibliotheek.nl ready for take off?

Voor de vakantie schreef ik over de WAAS en de manier waarop een aantal Limburgse bibliotheken die wilden gaan inzetten om hun bestaande websites te vervangen. De gewenste functionaliteit is op hoofdlijnen in kaart gebracht en de verwachting was dit jaar een en ander door middel van de WAAS te realiseren zou zijn.

Helaas kwam Bibliotheek.nl deze zomer tot het besef dat de verwachtingen die gewekt waren niet gerealiseerd kunnen worden. In het laatste Bibliotheekblad (nr. 11 2011) geeft Diederik van Leeuwen duidelijk aan wat de scope en tempo van Bibliotheek.nl is. Dit betekent dat we nu opnieuw moeten gaan nadenken over de wijze waarop we in Limburg tot nieuwe websites komen, want de behoefte is onverminderd groot bij de betrokken bibliotheken.
Daarom het oorspronkelijke scenario nog maar eens afgestoft: bibliotheken zorgen ervoor dat ze hun website bouwen in één van de drie CMSsen die kunnen praten met de landelijke infrastructuur: dus Bart, Joomla of Drupal. Omdat de Waas niet alles biedt, wordt hier de gewenste functionaliteit in gebouwd waarbij waar mogelijk gebruik gemaakt wordt van widgets uit de landelijke widgetstore. Zoals Diederik van Leeuwen aangeeft is dat een heel ontspannen overgang naar de WAAS, maar dat geldt toch met name voor bibliotheken die al een website in één van de aangegeven CMSsen hebben. Voor de andere bibliotheken, die dachten in de WAAS twee vliegen in één klap te slaan betekent het een juist extra inspanning ...

Ivette en Carin op de bank

De week van de laaggeletterheid is weer begonnen. Ivette Sprooten van Bibliotheekhuis Limburg en Carin Klompen van Centre Ceramique geven bij TV Limburg uitleg over de omvang van het probleem (zie ook: percentages laaggeletterdheid per Limburgse gemeente) en de rol die bibliotheken spelen in de bestrijding ervan.

Gastlenen vanaf 1 juni voorzichtig van start in Limburg

De afgelopen weken is Mark Deckers in zijn blog een lans aan het breken voor landelijk mogelijk maken van gastlenen. Zijn streven is om dat op 1 januari 2013 gerealiseerd te hebben. Ik ondersteun zijn streven om het klanten van bibliotheken makkelijker te maken: wat is nu handiger als met je lenerspas bij elke bibliotheek te kunnen lenen en het geleende materiaal vervolgens ook weer te kunnen inleveren waar het jou het beste uitkomt. Nu moet je, als je ergens in een andere bibliotheek iets wil lenen omdat je er toevallig binnenloopt of omdat je op internet gezien hebt, via bijvoorbeeld aanvragen een procedure doorlopen dat leidt tot wachten (en bij de meeste bibliotheken extra kosten met zich meebrengt), terwijl het ook anders kan.
In Brabant en Gelderland bieden de meeste bibliotheken hun klanten al een tijdje de mogelijkheid om in elkaars vestigingen te lenen én terug te brengen. Volkomen logisch en tot grote tevredenheid van de klanten. Wil je weten wie meedoen en hoe het werkt, kijk dan op de bijbehoreden website www.gastlenen.nl.
Vanaf 1 juni zal ook Limburg hierop worden ingekleurd. Niet omdat de hele provincie dan al deelneemt, maar omdat dan Bibliocenter in elk geval zal starten. Ook in Parkstad is men bijna gereed om aan te sluiten en de verwachting is dat later dit jaar nog meer bibliotheken volgen.

Er zijn ook bibliotheken met bedenkingen: het zou bezuinigende gemeenten argumenten in handen geven om vestigingen (of zelfs de hele voorziening in een gemeente) te sluiten, want met deze voorziening kan iedereen toch bij de buurgemeente terecht. Omdat gastlenen volgens het wederkerigheids-principe werkt is dat niet mogelijk: leden kunnen alleen gebruik maken van gastlenen als hun "thuisbibliotheek" ook deelneemt. Ik kan me wel voorstellen dat calculerende burgers bepaalde materialen liever bij de buurman gaan halen als dit minder leengeld zou kosten, maar ik heb niet de indruk dat de verschillen in tarieven dusdanig zijn dat je daarvoor 10-tallen kilometers gaat rijden. Overigens is dat een discussie die denk ik binnenkort ook niet langer te vermijden is: de grote diversiteit in tarieven voor dezelfde dienst.

Tenslotte nog de vraag die ook regelmatig gesteld wordt in dit verband: hoe verhoudt gastlenen zich tot de digitale infrastructuur. Ik ben onvoldoende ingevoerd in de werking van Gastlenen  om dit precies te kunnen duiden. De beperking is dat het alleen mogelijk is voor bibliotheken die gebruik maken van Bicat, BicatWise of Vubis. Beide leveranciers hebben een centrale server ingericht die praten met de lokale bibliotheeksystemen en indien nodig met elkaar. Dit gesprek zal gaan over: geldigheid van het abonnement en het registreren van de transacties. Zodra de landelijke infrastructuur staat kunnen deze functies, verwacht ik, over worden genomen door de centrale functies van bibliotheek.nl (verwijsindex, clearing house, betaalfunctie) en kunnen ook Concerto, Clientrix en Sisis-bibliotheken deelnemen. Zo lang dat niet geregeld is kunnen we in elk geval een groot deel van de klanten alvast laten wennen aan de voordelen van gedeelde infrastructuur.
Verder is het nodig om logistiek (terugbezorgen van elders ingeleverde materialen) iets te organiseren om het vervoer tussen de deelnemende provincies te regelen.

Europeana promotie team doet Limburg

Het sectorinstituut Erfgoed Nederland (zeg maar het SIOB voor het erfgoed) organiseert deze weken een aantal bijeenkomsten waarin ze het veld op de hoogte wil brengen van de mogelijkheden die Europeana biedt om digitale collecties te ontsluiten. Vorige week was een bijeenkomst speciaal voor bibliotheken bij de KB in Den Haag, maar ik laat me vandaag voorlichten bij de regionale bijeenkomst in het Limburgs Museum.
Doel van de bijeenkomst is tweeledig: bekendheid in algemeen enerzijds en bevorderen deelname erfgoedinstellingen anderzijds. Doel van Europeana is om de betrouwbare bron voor cultureel erfgoed te worden. Want de inhoud deugt, het komt immers van de instellingen die collectie beheren.

Wat is er al?
15.5 miljoen objecten ingevoerd - begonnen met heel veel Franse objecten, maar nu ook steeds meer anderen. 1,2 miljoen Nederlandse objecten. 1500 deelnemende organisaties. Op dit moment weinig groei vanuit Nederland en dat is wel doel van Nederland, dat prominent aanwezig wil zijn in Europeana. Vanwege vliegende start met digitale bibliotheken nu heel veel bibliotheekobjecten.

Er wordt voortgebouwd op infrastructuur Nederland Erfgoed Digitaal en door middel van regionale of domein aggregatoren worden data via de nationale aggregator naar Europeana gebracht. Dergelijke aggregatoren moeten wel door Europeana geaggregeerd worden.
Voor de bibliotheken treedt de koninklijke bibliotheek op als aggregator.
Meedoen? Eerst voldoen aan de BASIS. Dan via aantal stappen aansluiting mogelijk waarbij een object dat aangeleverd wordt de volgende 3 onderdelen moet bevatten: thumbnail afbeelding, 15 velden metadata, link naar de eigen catalogus/website.
Met deze beperkte veldenset is het niet mogelijk om semantische relaties te leggen, daarom wordt het datamodel uitgebreid naar het Europeana Datamodel (EDM). Dit datamodel wil bibliotheek.nl ook gaan toepassen voor de Open Index. Hierdoor kunnen de bibliotheekcollecties straks ook via Europeana worden ontsloten (en komen er weer allerlei andere leuke nieuwe combinatiemogelijkheden beschikbaar met andere Europeana objecten die via API en widgets naar de eigen websites zijn te halen.

Meer informatie onder ander via digtalecollectie.nl waar ook een interessante link naar de collectiewijzer staat.

Laaggeletterdheid in Limburg

Ik voel me geroepen om toch nog even terug te komen op een tweet die @francienvb dinsdag de wereld in stuurde over laaggeletterdheid in Limburg. Aan de tweet was de afbeelding toegevoegd die ik hierbij heb overgenomen en waaruit een gemiddelde van 14% laaggeletterden in Limburg is af te leiden.
Dat vind ik best veel en volgens Francien is dit ook boven het landelijk gemiddelde. Zonder dit nu te willen verklaren, ligt mijn volgende vraag voor de hand. Namelijk, wat kunnen we hier aan doen?
Hier zijn gelukkig al de nodige mensen binnen de bibliotheken mee bezig en inmiddels is door de provincie Limburg ook een subsidie beschikbaar gesteld om een project te gaan uitvoeren dat er hopelijk toe leidt dat bij een volgende meting het gemiddelde wat aangenamer toont.

Digitale content

In september schreef ik al eens over mijn teleurstelling over het stoppen van het aanbieden van de Volkskrant voor thuisgebruik. Sinds maandag staat op de site van bibliotheek.nl het aanbod dat de inkoopcommissie voor volgend jaar bijeen heeft gesprokkeld. Thuisgebruik is in de onderhandelingen om een aantal redenen helemaal gesneuveld. Om interessante (?) content te mogen inzien zal altijd de gang naar de bibliotheek nodig zijn. Ook is doorlevering van een aantal databanken naar het onderwijs geen onderdeel meer van het pakket.

Het goede nieuws? Het pakket wordt iets goedkoper voor de bibliotheken en het aanbod van regionale kranten lijkt eindelijk ook te worden uitgebreid tot Limburger en Limburgs dagblad (hoewel hier nog in kleine lettertjes wordt vermeld dat toestemming van de uitgever nodig is :-( ). Ook een besparing voor (in elk geval de Limburgse) bibliotheken wordt gerealiseerd doordat de afkoop van Muziekweb.

Ik vraag me meer en meer af of ruim 3 miljoen aan middelen niet op een zinvollere manier ten dienste van de bibliotheken kunnen worden ingezet.

Afronding 23 dingen in Limburg

Afgelopen jaar hebben de meest Limburgse bibliotheken deelgenomen aan het 23 dingen programma nadat in 2008 Biblionova het goede voorbeeld had gegeven. De exacte aantallen deelnemers ken ik niet, wel weet ik dat de eerste groepen de afsluiting hebben gehad en hun certificaat hebben ontvangen. Na de zomer was er sprake van een behoorlijke dip in de voortgang bij veel deelnemers, maar met wat inspanning van de coaches is het in veel gevallen nog goed gekomen.
Opvallend vind ik het grote verschil in beleving: een aantal mensen vindt het helemaal niets en/of is niet bereid om hiervoor tijd vrij te maken en haakt na de startbijeenkomst af. Andere mensen worden gaandeweg steeds enthousiaster en zien ineens een wereld aan mogelijkheden opengaan. Daar is het natuurlijk om begonnen en vooral ook om die mogelijkheden om te zetten in concrete acties. Ook daar ontbreekt het mij aan het totaaloverzicht, maar ik zie de meeste Limburgse bibliotheken actief zijn op twitter, in Kerkrade worden allerlei workshops gegeven met een hoog 23-dingen gehalte en RSS heeft zijn intrede gedaan in het werken (zowel om informatie te verwerven als in het aanbieden via de eigen websites).

Thuisgebruik NBD/Biblion-bestanden en dan?

Onlangs stuurde NBD/Biblion een persbericht de wereld in over de mogelijkheid om allerlei bestanden die nu alleen raadpleegbaar zijn in de bibliotheek ook via thuisgebruik te kunnen raadplegen. Mark Deckers vertelt op zijn blog een en ander over de totstandkoming hiervan in Overijssel.
Beide gelezen hebbende dacht ik "appeltje, eitje", NBD bellen, Medialab (sorry SerialsSolutions) inlichten en gaan. Helaas zijn er kleine lettertjes: het kost geld! In al mijn naiviteit veronderstelde ik dat dit landelijk wel zou zijn afgekocht. Misschien wat eenmalige installatiekosten, maar dat is het dan ook wel. Vandaag de offerte van NBD/Biblion gekregen en het bedrag per inwoner laat zich vervolgens optellen tot een aardig bedragje als ik dit provinciaal wil wegzetten.
Is mijn veronderstelling nu vreemd dat alle NBD/Biblion bestanden al in de landelijk aangekochte digitale content zitten en dat daar het thuisgebruik ook mee geregeld zou moeten zijn? Of krijgen bibliotheken/provinciale netwerken die thuisgebruik gaan afnemen korting op het bedrag dat ze nu afdragen aan de landelijke inkoopcommissie?

Update Limburgse bibliotheken

Eens per jaar heeft de provincie Limburg een bijeenkomst waar ze wethouders en beleidsambtenaren informeert over actuele ontwikkelingen met betrekking tot het bibliotheekwerk.
Vandaag staan Ap de Vries, Frits Hoff en Thijs Torreman op het programma die de aanwezigen bijpraten over de relevantie van de openbare bibliotheek in de samenleving nu en in de toekomst en verder respectievelijk impact van ebooks op de bibliotheek en het verkopen van de eigen bibliotheek.



Ap de Vries introduceert zichzelf als digibeet en eenvoudig verenigingsmanager. Zijn verhaal is degelijk en loopt langs de lijnen die voor dit gezelschap van belang zijn:
- De openbare bibliotheek is spil in veranderende samenleving.
- Unesco manifest.
- Bibliotheekfuncties (conform Agenda voor de Toekomst).
Verder ook de bekende cijfers nog eens herhaald: grootste culturele instelling in Nederland, relatief geringe terugloop in uitleningen en leden. Wijst alle aanwezigen nog eens op charter en het belang voor het bestel.
Melding van onderzoek (bron NRC) dat kinderen die opgroeien in gezinnen met boeken hebben een grotere kans dat ze succesvol middelbare school doorlopen en vervolgopleiding kiezen. Daarom van groot belang om kinderen zo vroeg mogelijk in aanraking te brengen met boeken en lezen.
Toekomst: e-books zullen effect hebben op bibliotheken en uitleningen, maar niet op de functies van de bibliotheken. Behoefte bibliotheek blijft ook in digitale tijdperk. Bibliotheken zullen in toekomst keuzes moeten gaan maken en dat zal vaak gaan over spreidingsbeleid. Ziet hier veel bewegingen: centrale bibliotheek versterken of juist veel fijnmaziger netwerk bouwen gecombineerd met andere voorzieningen zoals scholen, cultuurhuizen e.d.
Bibliotheken opereren steeds meer in netwerkverband: oproep aan gemeentes om bibliotheken hierin te laten participeren.

Frits Hoff raadt iedereen aan om kennis te nemen van het filmpje "did you know" dat hierboven is opgenomen. Zijn presentatie komt op slideshare, maar was in grote lijnen gelijk aan de presentatie die hij eerder in het kader van het 5-jarig jubileum van het Bibliotheekhuis hield:

E Readers Biblhuis 31mrt10

View more presentations from Frits Hoff.

Frits schetst de veranderende informatiesamenleving. Digitaal lezen biedt voor allerlei bevolkingsgroepen allerlei voordelen. Apparatuur steeds makkelijker te bedienen.Frits ziet grote kansen voor bibliotheken met betrekking tot bestrijding analfabetisme/laaggeletterdheid (1,3 miljoen mensen).
In onderwijs zijn de papieren methodes aan het verdwijnen. Dit gaat met de huidige Wikiwijs-ontwikkeling heel snel. Laptops of tablets maken informatie vervolgens toegankelijk voor de leerlingen die daardoor de digitale informatie met de paplepel binnen krijgen.
Tablets gaan naar zijn verwachting de ereaders heel snel inhalen en vervangen. Een andere voorspelling: in enkele jaren neurochip die in de hersenen worden geplaatst. Is nu voor bepaalde aandoeningen al gebruikelijk (Parkinson, hoorproblemen).
Rol van de bibliotheek:
> klantgerichtheid kan beter: gebruik eigen laptop in bibliotheek beter faciliteren;
> bibliotheekmedewerkers moeten informatievaardig en mediawijs zijn;
> leer van de Barnes en Noble-aanpak: na aanschaf Nook is toegang tot alle digitale boeken gratis.
> inzetten op ebooks - in lijn van het TNO-rapport adviseert Frits om niet in de ereaders (hardware) te gaan. Doe wel voorlichting + kennismaking.

Thijs Torreman legt de zaal de vraag voor "waarom hebben we nog een bibliotheek nodig als het fysieke boek toch gaat verdwijnen?"
De vraag stellen is hem beantwoorden. Maar eerst benoemt hij nog een groot probleem voor bibliotheken: er is geen model voor het beschikbaar stellen van digitale boeken door bibliotheken aan iedereen. Geldt voor zowel boeken als andere digitale content.

Hij vraagt verder aan de gemeentebesturen om de bibliotheken even de tijd te geven om overgang naar digitale wereld te kunnen maken. Kasten zijn niet meteen leeg en medewerkers moeten ook omschakeling maken. De bibliotheek is een belangrijke plaats in de openbare ruimte: onafhankelijk, laagdrempelig en veilige omgeving. Jongeren mogen in elk geval van hun ouders naar de bibliotheek - en vervolgens komt er een anekdote over de bibliotheek als versierplaats voor pubers ...

Volgens Torreman is er nog een enorm groeipotentieel voor bibliotheken. In Eindhoven doet hij dat door het sluiten van allianties. Bijvoorbeeld met de woningbouwvereniging zijn afspraken gemaakt over dienstverlening in een achterstandswijk.
Hetzelfde geldt voor collectieve contracten met onderwijs. In Eindhoven is hierdoor de afgelopen jaren aanzienlijke groei gerealiseerd.

Tenslotte gaat hij in op franchise: dit betekent centrale regie met behulp van onder andere inrichtingsconcepten. Er worden nu een aantal voorbeelden gerealiseerd. De eerste staat in Zwolle-Zuid. Haren volgt binnenkort.

Update digitale diensten

Na de evalutierapporten digitale diensten is bibliotheek.nl begin dit jaar gestart met het uitvoering geven. De klacht die overal gelezen gehoord wordt is dat te weinig communicatie plaatsvind over alles wat speelt en ondernomen wordt. Daarom vandaag Bertil Voogd maar eens uitgenodigd om te vertellen over de stand van zaken en de ontwikkelingen.

Bertil vertelt:
het DDB-rapport (zie hieronder) is uitgangspunt: bieb biedt toegang tot informatie - burger verwacht toegang snel (lees onmiddellijk) en direct BNL helpt bibliotheken met innoveren (centrale coördinatie ontwikkelingswerk en centraal leveren van faciliteiten, moet leiden tot efficiency-winst bij de bibliotheken).
Marktonderzoek mogelijkheden en opportuniteiten van bibliotheekinnovatie

Voorbeeld-website bibliotheek Haarlem wordt getoond om principe widgets uit te leggen. Structuur is nog niet geregeld, maar de voorkant geeft al wel aan waar het naartoe gaat. Aan de hand van prototypes waaraan in Deventer wordt gewerkt in het kader van project "de ideale webpresentie" laat Bertil nog een aantal uitwerkingen zien: gericht op doelgroepen (jeugd) of thema's (muziek, literatuur, erfgoed).

Veel zaken rondom aanbestedingen zijn ongeveer twee maanden vertraagd omdat subsidie van OCW voor deze trajecten nog niet beschikbaar is. Hierdoor is gunning uitgesteld.
Nationaal Bibliotheeksysteem is voorlopig nog niet voorzien. Wel een Nationale Catalogus en CMS dat door iedereen gebruik kan gaan worden. Verste in ontwikkeling is centrale betalingsinfrastructuur, in eerste instantie wordt dat nu ingericht voor de digitale diensten. In tweede instantie zal, volgens Bertil, ook link met lokale bibliotheeksysteem worden gemaakt zodat dit voor leengeld, boete etc. ook bruikbaar is.
Over de kosten kan Bertil nu nog niets melden. In de regiobijeenkomsten zal hier meer over worden gezegd, maar is ook afhankelijk van de lokale situatie.

Inlichtingenfunctie



Maakt gebruik van ervaringen Limburg met chatbot. Chatbot moet zoveel mogelijk de vragen automatisch afhandelen. Snelheid van beantwoording moet hiermee met name aanzienlijk worden verbeterd t.o.v. aladin. Ook willen we niet meer alle vragen beantwoorden, maar gaan vooral zorgen voor verwijzing naar vindplaats informatie. Kan verwijzing naar boektitel zijn, maar ook een URL (website) of zelf ingekochte digitale content. Zoeken hiervoor alleen in door bibliotheken goedgekeurde bronnen. Zijn met partners in overleg om op deze wijze hun informatie te ontsluiten. Reactie van deze partners op de plannen is overwegend enthousiast.
Concurrentie met goeievraag en steleenvraag wordt niet gezocht, ook wordt niet gedacht aan het laten beantwoorden door "the crowd".
Beantwoording van vragen die chatbot niet aankan zal bij landelijke helpdesk terecht komen die deze vragen vervolgens doorleidt naar de kennisdomeinen of externe partners met specifieke kennis. Het is de bedoeling dat de landelijke PSO's deze helpdesk gaan inrichten. Lokale vraagbeantwoording zal hiermee komen te vervallen.
Randvoorwaarde volgens Bertil om deze helpdesk te kunnen inrichten is een CRM-systeem. Dit is er nog niet, daarom wordt invoering gefaseerd uitgevoerd:
fase 1: vragen over dienstverlening van bibliotheken en bibliotheek.nl moet in oktober 2010 gereed zijn. Hiervoor kan gebruik gemaakt worden van Gids als database, maar dat is nog niet besloten. Andersom kunnen bibliotheken voor hun eigen website ook gebruik maken van dezelfde gids-informatie zodat dit niet op verschillende plaatsen bijgehouden hoeft te worden.
fase 2: beantwoording inhoudelijke vragen (hiermee wordt gestart in 2011)
fase 3: beantwoording vragen/klachten over lidmaatschap, (lokale) bibliotheekdiensten en bibliotheek.nl (voorzien voor najaar 2011).

Tussen juli en oktober valt er dus een gat in de dienstverlening. Dit is geen bewuste keuze, maar vooral een geldkwestie. Middelen ontbreken bij BNL om licenties te blijven bekostigen. Bibliotheken in Limburg lossen dit allemaal verschillend op. Aantal ondernemen niets, aantal plaatsen contactformulier op site. Ook wordt nog gedacht aan aansluiting bij IBI.

Aladin wekt verwachtingen

Gisteren viel mijn oog ineens op een krantenknipsel uit de Limburger van zaterdag 3 april. Had dit bericht gemist omdat het op een regiopagina stond die ik normaal niet lees, maar vindt het toch de moeite waard om hier even te vermelden.
Het meest verbaast ben ik eigenlijk over de belangstelling van de klant voor dit onderdeel en vraag me ook af hoe dit bij hen is gekomen.

Retail in Eindhoven en Almere

Vandaag met een groot aantal collega's uit Limburgse bibliotheken naar de Witte Dame in Eindhoven en de Nieuwe Bibliotheek in Almere geweest. Bedoeling was om meer inzicht te krijgen in wat retail kan betekenen voor de bibliotheek. Zonder hier nu uitgebreid op retail in te willen gaan denk ik dat vandaag heel veel inspiratie is opgedaan voor een verdere invulling van een Limburgs retail-concept. Op beide plaatsen is vanuit een duidelijke visie een bibliotheek neergezet die probeert zo klantgericht mogelijk te werken.
In Almere vooral rondgelopen en rondgekeken en me vergaapt aan de mooie inrichting. ( foto's van Almere) De nieuwe VOB-merkbeelden zijn nog ver te zoeken, maar dit is ook erg mooi. Ook in Eindhoven is het nu nog een eigen invulling, maar hier zal de komende tijd onder invloed van de franchiseformule nog wel wat veranderen.
Bijzonder in Eindhoven is de materialenbibliotheek, een manier om te proberen de eigenheid van de gemeenschap te verbinden met de ontdek- en ontwikkelfunctie van de bibliotheek.
Op beide plaatsen is het nog zoeken van een evenwicht tussen helemaal doen wat de klant wil en de meer op informatie en ontwikkeling gerichte taken. Verblijven is in beide gevallen belangrijk.
Omdat Eindhoven en Almere allebei grote stadsbibliotheken zijn zal deze invulling niet zonder meer overdraagbaar zijn. Wel een aantal elementen rondom personeel, klantgerichtheid en presentatie, maar de middelen zijn beperkter en ook de omgeving waarin de meeste Limburgse bibliotheken werken is een hele andere.
Woord van de dag: authenticiteit.
Op het blog van Hendrik-Jan de Wit een uitgebreider verhaal over de Nieuwe Bibliotheek.

1e masterclass Biebsearch van start

Dinsdag ging na enkele maanden voorbereiding de eerste masterclass Biebsearch van start. Ben hier zelf niet bij geweest, maar gezien het belang van Biebsearch (en het enthousiasme van collega Juul, die wel heeft deelgenomen) reden genoeg om hier even aandacht aan te schenken. Ik deed dit vorig najaar bij een bezoek van Masterjuf Annemarie van Essen aan Limburg ook al eens.

Meer impressies van de Masterclass bij Mark Deckers. Laten we Mark helpen om zijn belofte aan OCW waar te maken.