De invloed van Bibliotheek.nl op het Bibliotheeksysteem #ils2020

Diederik van Leeuwen van Bibliotheek.nl (BNL) gaat in op het waarom van de landelijke infrastructuur en zoomt in op de NBC+. Criticasters vinden dat dit overbodig is, omdat hier op andere manieren ook invulling aan kan worden gegeven, maar vooralsnog is de mening van BNL (en zijn geldschieters) dat een maatwerkoplossing voor Nederland waarin naast GGC ook allerlei externe bronnen worden ontsloten nog altijd nodig is. Overigens gaat de NBC+ in eerste instantie om ontsluiting van het fysieke domein omdat grootste deel van de titelcollectie van de bibliotheken nog altijd niet digitaal is. Op platform moeten nadrukkelijk ook andere partners, zoals bibliotheekleveranciers hun diensten kunnen ontwikkelen.

Met betrekking tot de NBC is BNL nu vooral bezig om een zoekindex te bouwen op bronnen als GGC, DCR, Gids, e-depot maar ook externe bronnen als wikipedia, muziekweb, bookcovers, DBNL en NOS. Samen met OCLC wordt nu met name gewerkt aan de invoer van de metadata van de collecties van de openbare bibliotheken. Dit wordt door het ministerie van OCW ook beschouwd als infrastructuur, dus dit wordt landelijk betaald. Door rekening te houden met de wenselijkheid om semantisch te kunnen zoeken, en aan te sluiten bij de linked open data ontwikkeling wordt er hiermee voor gezorgd dat bibliotheekcollecties veel beter gevonden gaan worden en ook makkelijk verrijkt kunnen worden met content uit andere bronnen.
NBC kan eind 2012 grootste deel Aquabrowser al vervangen, ook DBpedia wordt al toegevoegd. Geprobeerd wordt om samen met Serials Solutions ook de huidige lokale bronnen al allemaal eind 2012 beschikbaar te hebben.

Groeipad: basisinfra staat in 2012 en dan zijn alle bibliotheken aangesloten. In 2016 zijn ook alle bronnen aangesloten en ambitie is om in 2020 ook voor alle Nederlanders interessant te zijn. Komende jaren zullen bibliotheeksystemen veel meer modulair zijn opgebouwd en daarna ook steeds meer richting cloud bewegen.
BNL streeft naar opschaling en standaardisering. Dit heeft gevolgen voor catalogisering webpresence, gezamenlijke inkoop, integraal klantbeeld en dergelijke, maar BNL maakt geen nieuw bibliotheeksysteem. Ook lokaal maatwerk en circulatie is geen taak van BNL. Het kan allemaal alleen gaan werken als leveranciers en BNL samenwerken. Servicebus is daar een belangrijk hulpmiddel voor.

Jaarplanning en voortgang hierop is op de website van BNL te volgen.

foto van "untitled-2506" van Steve Koll

Het toekomstige bibliotheeksysteem zit in de cloud #ils2020

Nu is het de beurt aan Eric van Lubeek. Hij gaat in op samenwerken en innoveren op het web. OCLC werkt wereldwijd samen met ruim 70.000 bibliotheken, niet alleen openbare bibliotheken maar ook universiteiten, scholen en andere instellingen. Hebben aantal productlijnen en zitten op alle continenten. Beleid is er op gericht om zoveel mogelijk met partners samen te werken. In Nederland betreft dit Bibliotheek.nl, maar ook de GII. Dit voorjaar is een overeenkomst gesloten waarmee OCLC zich verplicht om alle data van de Nederlandse openbare bibliotheken in de GGC te laden en deze vervolgens o.a. weer te distribueren via bijvoorbeeld de NBC. Belangrijkste zorgen openbare bibliotheken volgens onderzoek OCLC: de zichtbaarheid van de collecties, samenwerking, stakeholders overtuigen van belang, beschikbaarheid digitale content, laaggeletterdheid. Wat is de rol van de bibliotheek in de toekomst onder druk van wijzigende omgeving? Gebruiker komt moeilijker naar de bibliotheek, dus je moet de gebruiker opzoeken. Ook worden bibliotheken gedwongen tot verregaande efficientie. Collectiebeheer fysiek, digitaal en electronisch materiaal wordt steeds meer geintegreerd. Dit dwingt bibliotheken tot samenwerking en innovatie. OCLC's antwoord hierop heet Worldshare: op wereldschaal worden aantal zaken gebouwd die bijvoorbeeld moeten regelen dat titelbeschrijving nog maar een keer wordt gemaakt. OCLC heeft ook geen eigen datacentrum meer met doel om flexibel te kunnen inkopen. Ook wordt gebouwd aan toegang tot gelicenseerde content, dit is voor alle soorten bibliotheken interessant en de ontwikkelingen bij Bibliotheek.nl kunnen hier goed op worden aangesloten. Voor de belangrijkste bibliotheekdiensten zijn webservices gemaakt binnen het platform, dat verder als open systeem wordt neergezet. Een toolbox is beschikbaar voor ontwikkelaars die hiermee zelf apps kunnen ontwikkelen. Ook hiermee moet het voor bibliotheken mogelijk zijn om samen te werken. Verwachting binnen OCLC zijn hooggespannen. Worldshare is in ontwikkeling, maar biedt nog niet alles en zeker niet voor de Nederlandse openbar bibliotheekmarkt, maar met behulp van toolbox zijn er wel mogelijkheden om dit te ontwikkelen. Aantal van deze apps is inmiddels ook al gemaakt en via soort appstore beschikbaar.

Open Source bibliotheeksysteem #ils2020

Annemieke Jurgens en Paula Quint hebben onder andere bij Muziek Centrum Nederland ervaring opgedaan met de implementatie van het Open Source bibliotheeksysteem Koha. Annemieke Jurgens geeft aan dat Open Source voor iedereen haalbaar is en door overheid aantal jaren geleden voor overheidsinstanties min of meer verplicht gesteld - tenzij er geen andere mogelijkheid is. In de praktijk valt het gebruik daarmee nogal tegen. Open Source heeft aantal vrijheden: gebruik (geen licentiekosten), vrij on te kopieren en te distribueren. Ook de broncode is vrij.
Verplichtingen rondom Open Source zitten vooral in communtydeelname, delen wat je toevoegt aan broncode, zorgen dat je update. Al met al bevordert open source samenwerking: hoe meer gebruikers/deelnemers hoe lager de kosten. Volgens Annemieke is aanpassen broncode relatief eenvoudig aan te passen. Leveranciersonafhankelijkheid is een belangrijk argument van overheid om open source te promoten. Wel zijn aantal zaken nodig: systeemontwikkelaar, systeembeheerder en applicatiebeheerder. Er zijn een aantal andere systemen die ook Open source zijn, bijvoorbeeld ook Clientrix dat door DOK en Eindhoven wordt gebruikt.

koha op youtube Koha is volledig webbased en heeft alle modules die je in ILS mag verwachten. Muziekcentrum Nederland heeft in 2008 keuze voor Koha gemaakt na volledig selectietraject waarin het ook is vergeleken met aantal closed source systemen.

Het traditionele bibliotheeksysteem #ils2020

Henk Kuipers is de mede-oprichter/eigenaar van HKA dat met Bicat en bicatWise op dit moment marktleider is in de Nederlandse openbare bibliotheekwereld. Bicat is het bibliotheeksysteem waar HKA groot mee is geworden en dat inmiddels door de meeste klanten is vervangen door bicatWise.

Henk gaat eerst in op bibliotheeksysteem met focus op openbare bibliotheek. Hier is systeem nodig dat de bedrijfsprocessen van de bibliotheken ondersteund. Bicat heeft nog looptijd van 7 maanden. Looptijd bicatWise is zo'n 10 jaar verwacht hij. Bibliotheeksystemen volgen bibliotheekorganisaties. Wat zijn de trends: opschaling bibliotheekorganisaties gaat door, aantal vestigingen daalt, maar aantal servicepunten groeit. De middelen nemen af, maar de kosten voor automatisering blijven groeien. Dit laatste met name ook om op personeel te kunnen bezuinigen om dalende inkomsten te kunnen compenseren.
Aan systemen zijn de afgelopen jaren nodige componenten toegevoegd die er vroeger niet waren en die o.a. zelfbediening maar ook koppeling met BNL en andere systemen moet regelen. Ook de techniek wijzigt van terminals via client-server naar cloud-oplossingen. Verder hebben systemen een ontwikkeling doorgemaakt van gesloten systemen met eigen protocollen en hardware naar open en steeds meer gestandaardiseerde systemen.

De visie van HKA is dat om efficient te kunnen werken de integratie van allerlei processen in het bibliotheeksysteem zal doorzetten. Aan collectiebeheer komt geen bibliothecaris meer te pas en collecties gaan steeds meer 'stromen'. Ook moeten systemen de culturele verbreding van bibliotheken met erfgoedinstellingen, scholen, theaters etc. ondersteunen.
Efficiënter werken gaat alleen als werkwijzen en processen gestandaardiseerd worden. Ook verdergaande integratie van bijvoorbeeld RFID, betaaloplossingen maar ook CRM e.d. Provinciale samenwerking zal afnemen ten koste van de landelijke samenwerking. BNL is geen concurrent volgens Henk. Een bibliotheek kan systeem in eigen beheer nemen, dit wordt steeds complexer en risicovoller, maar uitbesteding maakt deels afhankelijk. Aansluiten bij een PSO- systeem gaat soms ten koste van flexibiliteit. Wel hebben laatste jaren steeds meer bibliotheken afscheid genomen van eigen systeem. Kosten bibliotheeksysteem volgens Henk gemiddeld ongeveer € 0,35 per inwoner. Systeembeheer gemiddeld € 0,40 per jaar per inwoner. Traditionele bibliotheeksysteem heeft geen toekomst, omdat traditionele bibliotheek geen toekomst heeft is stelling Henk. Bibliotheken veranderen om te overleven en dus de systemen ook.

Hebben bibliotheeksystemen nog toekomst? #ils2020

Bibliotheekhuis Limburg organiseert vandaag een symposium waarin wordt geprobeerd inzicht te krijgen in de eisen die bibliotheken in de toekomst aan hun bedrijfssysteem moeten gaan stellen. Door verschillende mensen is al voorspeld dat het complete bibliotheeksysteem (Integrated Library System = ILS) zijn langste tijd heeft gehad omdat deze systemen slechts langzaam weten te vernieuwen en bovendien wel alles kunnen, maar de meeste dingen dan weer net niet goed genoeg.

Zwartkijkers (die zichzelf overigens vaak als realist bestempelen) gaan ervan uit dat bibliotheken hun langste tijd hebben gehad. Als dat zo is hoeven we ons natuurlijk helemaal niet druk meer te maken over bibliotheekautomatisering, maar laten we er maar vanuit gaan dat we voorlopig nog wel een bibliotheeksysteem nodig hebben, hoe moet dat er dan uitzien? Hebben alle bibliotheken zelf een systeem of wordt dat ook aangeboden in een as a service-constructie en door welke partij(en) dan? Gaan we hier samen over nadenken of ieder voor zich?

Het certificeringstraject dat in het verleden door de VOB werd georganiseerd heeft ervoor gezorgd dat nog slechts een beperkt aantal leveranciers actief is op de markt voor Nederlandse openbare bibliotheken en het ook heel moeilijk is voor nieuwe leveranciers om voet aan de grond te krijgen. Bibliotheek.nl werkt aan digitale infrastructuur die onderdelen van bibliotheekssystemen kan vervangen, maar heeft ook de ILS-sen heel hard nodig om de door de bibliotheken en hun klanten gewenste functionaliteit te kunnen bieden. Verder werken (openbare) bibliotheken steeds meer samen met andere bibliotheken en instellingen waardoor ook andere eisen aan systemen worden gesteld. Al deze aspecten zijn van invloed op de eisen die we aan een nieuw systeem gaan stellen, waarbij we aan het eind van de dag ook een beeld hopen te hebben of (en zo ja welke) behoeftes we lokaal, regionaal of landelijk kunnen invullen.

Ik zal proberen om vandaag van de verschillende presentaties een liveblog bij te houden. Verder is hopelijk via #ils2020 het nodige te volgen.

foto door Badr Naseem